Π. Αθανασούλη
Ψυχολόγος- Κλ. Νευροψυχολόγος- Gestalt Ψυχοθεραπεύτρια
Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει διαχωρισμός του άγχους από το στρες. Το στρες είναι μία υγιής διεργασία του οργανισμού για να προστατευτούμε από μία απειλητική κατάσταση. Όταν όμως βιώνουμε στρες για μεγάλο χρονικό διάστημα, τότε βιώνουμε χρόνιο στρες που μπορεί να έχει επιπτώσεις στην ψυχική μας υγεία. Τις περισσότερες φορές όταν μιλάμε για άγχος στην καθημερινότητα ουσιαστικά αναφερόμαστε στο χρόνιο στρες. (Για πληροφορίες σχετικά με το άγχος και τις αγχώδεις διαταραχές, πατήστε εδώ)
Υγιής διεργασία του στρες
Κάθε φορά που βρισκόμαστε απέναντι σε μια απειλητική κατάσταση το σώμα μας βιώνει μια συνθήκη στρες. Το στρες συνοδεύεται από σωματικά συμπτώματα, όπως η μυϊκή ένταση, η έκκριση της αδρεναλίνης, η ταχυκαρδία και η εφίδρωση, από νοητικά συμπτώματα, όπως η διαταραχή συγκέντρωσης και από συναισθηματικά, όπως η ανησυχία, ο θυμός, ο φόβος, κα. Όλα τα παραπάνω συμβαίνουν ώστε να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά την απειλητική κατάσταση. Όταν η απειλητική κατάσταση σταματήσει να υπάρχει, τότε το στρες μειώνεται κατά πολύ. Αυτή ακριβώς είναι η υγιής διεργασία του στρες και αποτελεί ένα σημαντικό μηχανισμό επιβίωσης. Με ένα απλό παράδειγμα, σκεφτείτε ότι διασχίζετε το δρόμο και βλέπετε ένα αυτοκίνητο να έρχεται καταπάνω σας. Η διεργασία του στρες θα σας βοηθήσει να συγκεντρωθείτε ώστε να αναγνωρίσετε γρήγορα την κατάσταση και να βρείτε τη λύση άμεσα, ο φόβος θα σας κινητοποιήσει και τα σωματικά συμπτώματα θα σας βοηθήσουν να τρέξετε γρήγορα. Όταν βρεθείτε στην ασφάλεια, όλα τα παραπάνω θα μειωθούν σε ένταση σε λίγα μόλις λεπτά.
Πότε το στρες γίνεται επιβλαβές;
Όταν υπάρχει μία χρόνια στρεσσογόνος κατάσταση, όπως για παράδειγμα οι Πανελλήνιες Εξετάσεις, τότε μπορεί να βιώσουμε χρόνιο στρες, το οποίο μπορεί να έχει επιβλαβείς συνέπειες στην ψυχική και σωματική μας υγεία.
Αρχικά, είναι αναγκαίο να γίνει σαφές ποιος είναι ο αντίκτυπος του στρες στη ζωή μας, στην λειτουργικότητα μας και στην ποιότητα ζωής μας. Όσο πιο μεγάλος ο αντίκτυπος τόσο πιο αναγκαίο γίνεται να επεξεργαστούμε το χρόνιο στρες μέσω κάποιας συμβουλευτικής/ψυχοθεραπευτικής προσέγγισης .
Ας μιλήσουμε με ένα παράδειγμα. Αν είμαι φοιτήτρια και εξετάζομαι σε ένα πολύ δύσκολο μάθημα, είναι αναμενόμενο να βιώνω στρες. Μπορεί να με βοηθήσει κιόλας να είμαι πιο συγκεντρωμένη στη μελέτη. Όταν τελειώσει η εξέταση, μπορώ να χαλαρώσω και να μην το σκέπτομαι πια. Αυτή είναι η υγιής διεργασία του στρες. Αν όμως, μετά το πέρας της εξέτασης και ανεξάρτητα από την επίδοσή μου, εξακολουθώ να βιώνω στρες, δεν μπορώ να συγκεντρωθώ στο επόμενο μάθημα ή ακόμη δεν μπορώ να ευχαριστηθώ μια έξοδό μου, τότε ίσως είναι ενδεικτικό μιας δυσλειτουργικής διεργασίας του στρες. Αυτό είναι ακριβώς το σημείο που είναι βοηθητικό να απευθυνθώ σε έναν ψυχολόγο.
Χρόνιο στρες- συμπτώματα και αντιμετώπιση
Παρακάτω παρατίθενται κάποια ενδεικτικά συμπτώματα που μπορεί να βιώνουμε, βρισκόμενοι σε συνθήκη χρόνιου στρες. Ο καθένας μας, όμως, μπορεί να βιώνει κάποια από αυτά ή και περισσότερα, όπως επίσης και με διαφορετική ένταση. Ας δούμε ποια είναι:
- Κούραση
- Ευερεθιστότητα
- Πονοκέφαλοι
- Δυσκολία στη συγκέντρωση
- Αποδιοργανωμένη σκέψη
- Δυσκολίες στον ύπνο
- Αλλαγές στην όρεξη (διατροφή)
- Δυσκολίες στη χώνεψη
- Απελπισία
- Ανησυχία
- Χαμηλή αυτοπεποίθηση
- Χαμηλή σεξουαλική επιθυμία
- Επιρρέπεια σε κρυολογήματα ή ιώσεις
Η αντιμετώπιση του χρόνιου στρες είναι αναγκαία, καθώς το χρόνιο στρες μακροπρόθεσμα μπορεί να σχετίζεται με καρδιαγγειακά νοσήματα, σακχαρώδη διαβήτη, παχυσαρκία, σεξουαλική δυσλειτουργία, αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα, αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη, εξουθένωση, αϋπνία, κ.α.
Τρόποι αντιμετώπισης:
- Συνεδρίες συμβουλευτικής με ψυχολόγο: Στόχος των συνεδριών είναι να αναπτύξουμε νέους τρόπους- νέες στρατηγικές, που θα μας βοηθήσουν αποτελεσματικά να αντιμετωπίσουμε το στρες.
- Έναυσμα: Τι συνήθως μπορεί να είναι η αφορμή για να ξεκινήσει το στρες; Αναγνωρίζοντας τα εναύσματα μας δίνεται η δυνατότητα είτε να αναπτύξουμε στρατηγικές αντιμετώπισης για αυτά είτε να τα αποφεύγουμε.
- Στηρικτικό πλαίσιο: Μπορούμε να μιλήσουμε για αυτό που μας συμβαίνει και να λάβουμε στήριξη από τα κοντινά μας πρόσωπα.
- Ύπνος: Οι λίγες ώρες ύπνου ή ο μη ποιοτικός ύπνος μπορεί να αυξήσουν το στρες. Προσπαθούμε να κοιμόμαστε σε συγκεκριμένες ώρες μέσα στο 24ωρο. Αποφεύγουμε να γυμναζόμαστε έντονα και να καταναλώνουμε μεγάλες ποσότητες φαγητού ή καφέ πριν τον ύπνο.
- Αναπνοή χαλάρωσης: Εξάσκηση στην αναπνοή. Ένας καλός τρόπος είναι να εισπνέουμε συνεχόμενα μετρώντας μέχρι το 4 και να εκπνέουμε πάλι μετρώντας μέχρι το 4.
- Γυμναστική: Η γυμναστική βοηθά με πολλούς τρόπους στην αντιμετώπιση του στρες. Έντονη άσκηση είναι χρήσιμο να γίνεται κατά τις πρωινές ώρες, ενώ πριν τον ύπνο μπορούμε να κάνουμε κάποιες διατάσεις για χαλάρωση.
- Διαλογισμός: Ο διαλογισμός μας βοηθά αρκετά να χαλαρώσουμε.
Πώς μπορεί να με βοηθήσει ο ψυχολόγος;
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, οι συμβουλευτικές συνεδρίες μπορούν να μας βοηθήσουν να διακόψουμε δυσλειτουργικούς, μη βοηθητικούς τρόπους και να αναπτύξουμε νέους λειτουργικούς και βοηθητικούς τρόπους. Επίσης, οι συμβουλευτικές συνεδρίες μας δίνουν τη δυνατότητα της εξατομικευμένης παρέμβασης. Μας βοηθούν, δηλαδή, να βρούμε τους δικούς μας τρόπους, οι οποίοι μας ταιριάζουν καλύτερα και τους οποίους θα μπορούμε να τους χρησιμοποιούμε και σε μελλοντικές στρεσσογόνες καταστάσεις.
