Το στρες αποτελεί τον μηχανισμό που ενεργοποιείται όταν το άτομο βρίσκεται σε κατάσταση απειλής και με το αυτό ενεργοποιούνται διάφορες σωματικές, συναισθηματικές και συμπεριφορικές αντιδράσεις. Αυτές χρησιμοποιεί το άτομο ώστε να αντιμετωπίσει την απειλή. Οι στρατηγικές αντιμετώπισης που υιοθετεί το άτομο μπορεί να είναι αποτελεσματικές-προσαρμοστικές ή μη αποτελεσματικές –καταστρεπτικές. Η πιο γνωστή στρατηγική αντιμετώπισης είναι το fight or flight. Με άλλα λόγια, ή μάχομαι ή φεύγω.
Γενικά το στρες είναι υγιής αντίδραση του οργανισμού και ως τέτοιο ονομάζεται οξύ στρες, δηλαδή όταν το απειλητικό ερέθισμα είναι ακόμη παρόν. Όταν όμως διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα τότε γίνεται παθολογικό και ονομάζεται χρόνιο. Στο χρόνιο στρες προτείνεται και η ψυχολογική παρέμβαση.
Το στρες των εξετάσεων γενικότερα θεωρείται ότι είναι μία φυσιολογική αντίδραση των μαθητών. Το να έχει στρες ο μαθητής σημαίνει ότι ενδιαφέρεται. Αυτό όμως που μας ενδιαφέρει σε αυτό το σημείο είναι αν το στρες βοηθά την επίδοση ή αν την εμποδίζει. Αυτό που ισχύει είναι ότι ο στρες σε χαμηλά επίπεδα βοηθά την επίδοση του μαθητή. Όσο αυξάνεται το στρες αυξάνεται και η επίδοση, ώσπου φτάνει σε ένα σημείο που η επίδοση είναι μέγιστη. Αν όμως από αυτό το σημείο το στρες αυξηθεί κι άλλο, τότε η επίδοση αρχίζει να μειώνεται, με το πολύ έντονο στρες να συνοδεύεται από πιθανή πλήρη αδυναμία του μαθητή να αποδώσει.
Η μειωμένη επίδοση είναι το κυρίαρχο σύμπτωμα του στρες στην περίοδο των εξετάσεων. Αυτό οφείλεται στη μειωμένη δυνατότητα συγκέντρωσης και προσοχής στα μαθήματα, στη μειωμένη ικανότητα να διαχειριστούμε σωστά το χρόνο, στην δυσκολία να βρούμε τις κατάλληλες πληροφορίες, να τις οργανώσουμε ή να τις συνδυάσουμε, και στη δυσκολία να μάθουμε νέες πληροφορίες. Το στρες μας βοηθά να θυμόμαστε συναισθηματικά φορτισμένες καταστάσεις. Όχι όμως και γενικές γνώσεις. Δηλαδή, όταν ένα άτομο βιώνει στρες θυμάται πολλά στοιχεία από εκείνο το επεισόδιο. Όταν όμως ένα άτομο βιώνει στρες προσπαθώντας να μάθει ιστορία, τότε το στρες εμποδίζει την εγκαθίδρυση αυτής της γνώσης στη μνήμη του. Άλλα συμπτώματα αφορούν το σώμα, τη νόηση και το συναίσθημα.
Για την αντιμετώπιση του στρες στη φάση των μαθητικών εξετάσεων προτείνονται ξεκούραση, κατάρτιση ενός καλού χρονοδιαγράμματος μελέτης-επανάληψης, καλή διατροφή, ήπια σωματική άσκηση, συναισθηματική ηρεμία και μείωση της έντασης αποφεύγοντας ερεθίσματα που μπορούν να προκαλέσουν αναστάτωση. Επίσης, βοηθητικές είναι οι ασκήσεις χαλάρωσης.
